Największą trudność, zarówno specjalistom jak i rodzicom dzieci, w interpretowaniu dokumentów z poradni sprawiają zalecenia dotyczące pracy z dzieckiem. Poradnia psychologiczno- pedagogiczna to placówka, która ma za zadanie wspierać dzieci i rodziców oraz nauczycieli i specjalistów. Wszelkie dokumenty, które są przez nią wystawione, mają służyć poszerzeniu informacji o możliwym wsparciu dziecka w rozwoju.
Jak zatem rozumieć najczęściej pojawiające się sformułowania?
- Dostosowanie wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia
To sformułowanie pojawia się zawsze, czy to w opinii, czy w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. Oznacza m.in., że trzeba jasno określić zakres materiału i zagadnienia z każdego przedmiotu szkolnego, które dziecko musi znać, by uzyskać konkretną ocenę np. 10 czasowników nieregularnych w języku angielskim w każdej formie na ocenę bardzo dobrą, 3 czasowniki nieregularne na ocenę dopuszczającą itp.
- Dostosowanie warunków i sposobów pracy z dzieckiem
Takie zalecenie również pojawi się w każdym dokumencie, zarówno dla dziecka w wieku przedszkolnym, jak również dla uczniów. Obejmuje wszelkie „sztuczki”, które pomogą technicznie i organizacyjnie ułatwić uczenie się. Mieści się tutaj zarówno tworzenie indywidualnych kart pracy dla ucznia, modyfikacja zadań przeznaczonych dla pozostałych dzieci, zapewnienie takiego miejsca w klasie, w którym może mieć stały kontakt wzrokowy z nauczycielem, zapisywanie prac domowych lub wklejanie informacji o nich przez nauczyciela, dzielenie materiału do nauki na mniejsze części, formułowanie krótkich, prostych poleceń na testach, upewnianie się czy dziecko zrozumiało polecenie, zmiana czcionki na większą itp.
- Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana w trakcie bieżącej pracy z uczniem
Jest to jedna z form pomocy wpisana w obowiązki nauczycieli grup i klas. Obejmuje wszelką indywidualną pomoc dzieciom podczas zajęć: zarówno powtórne wyjaśnienie zadania, motywowanie dziecka do pracy podczas zajęć grupowych, jak i rozmowę o samopoczuciu podczas adaptacji do przedszkola.
Orzeczenia i opinie często pisane są dosyć specjalistycznym językiem, który nie zawsze jest czytelny dla osób, które na co dzień nie zajmują się diagnozą. Poniżej znajduje się wyjaśnienie wybranych pojęć.
- Stymulowanie dalszego rozwoju poznawczego i emocjonalnego
Sformułowanie „klucz”, pasujące do wszystkich działań podejmowanych w placówkach zarówno wobec dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, jak i bez nich.
Przy takim zaleceniu na pewno warto zwrócić uwagę na to, by stosować polisensoryczne metody nauczania tak, aby zajęcia były atrakcyjne dla każdego dziecka, niezależnie od dominującego stylu uczenia się, zwracanie uwagi na indywidualne predyspozycje i uzdolnienia, współpracę z innymi.
- Usprawnianie, ćwiczenie, doskonalenie itp. różnych obszarów rozwoju dziecka:
Takie zapisy pojawią się zawsze, natomiast każde dziecko dostanie swój indywidualny zestaw umiejętności do opanowania czy usprawnienia. Będą to m.in.:
- Rozwijanie funkcji poznawczych
Są to procesy, dzięki którym poznajemy otoczenie, m.in.: spostrzeganie, odbieranie wrażeń, myślenie, uwaga, pamięć. Określenie „zróżnicowanie w obszarze funkcji poznawczych” będzie oznaczało, że dziecko ma prawidłowo rozwiniętą jedną umiejętność, np. pamięć ruchową (potrafi odtworzyć gesty podczas tańca, opowieści muzycznej itp.), a trudności z inną np. logiczne myślenie (nie układa historii od początku do końca, nie wnioskuje na podstawie doświadczeń itp.)
- Pamięć krótkotrwała
Zaburzenia pamięci krótkotrwałej będą świadczyły o problemach z odtwarzaniem informacji, które dziecko usłyszało przed chwilą i nie potrafi ich powtórzyć (np. powtarzało długo jedną zwrotkę wiersza, a nadal nie potrafi jej powiedzieć z pamięci)
- Pamięć długotrwała
Kłopoty z pamięcią długotrwałą objawiają się w sytuacjach, kiedy dziecko jednego dnia wszystko doskonale pamięta, a za kilka dni nie jest w stanie przypomnieć sobie żadnych szczegółów z tego tematu.
- Myślenie dedukcyjne i indukcyjne
Są to umiejętności, które „wymieniają się” w naszej głowie i na co dzień korzystamy z jednego i drugiego, jak awers i rewers monety. Myślenie indukcyjne to dokonywanie uogólnień na podstawie konkretnych obserwacji np. obserwując wiele psów, nazywając je, tworzymy w umyśle kategorię „psy”, w której mieszczą się zwierzęta o określonych cechach.
Prawdziwość wnioskowania indukcyjnego jest prawdopodobna na podstawie przedstawionych dowodów. Podczas dedukcji zaś sprawdzamy, czy dojdziemy do określonego wniosku na podstawie ogólnych przesłanek, np. wszystkie koty lubią się bawić, mój zwierzak domowy to kot – mój zwierzak lubi się bawić.
Na podstawie doświadczeń i za pomocą tych dwóch procesów tworzymy wnioski na temat otaczającego nas świata. Jeśli spotkamy zapis odnoszący się np. do „przewagi myślenia dedukcyjnego nad indukcyjnym”, co będzie oznaczało, że u dziecka występuje tendencja do wnioskowania opartego tylko na jednym sposobie analizowania.
- Sprawność grafomotoryczna
Dotyczy rozwijania ogólnej sprawności manualnej w zakresie umiejętności kreślenia linii, szlaczków literopodobnych, kolorowania, pisania liter po śladzie i samodzielnie itp.
- Słuch fonemowy/fonematyczny
Takie zalecenie oznacza rozwijanie układu słuchowego, by przystosować go do odbioru specyficznych właściwości fonematycznych (fonologicznych) danego języka i umożliwia różnicowanie dźwięków mowy, a zatem zdolność do ich analizy i syntezy.
Słuch fonematyczny pozwala zaś na wyodrębnianie z potoku dźwięków mowy tych cech, które odgrywają szczególną rolę przy odróżnianiu od siebie wyrazów podobnych np. Tomek-domek, kasa-kasza – Kasia, bak-bok, mecz-miecz, półka – bułka itp.
- Kształtowanie odporności na sytuacje trudne emocjonalnie
Dziecko nie rodzi się z umiejętnością radzenia sobie z wyzwaniami emocjonalnymi. Są one nieuniknione, dlatego też warto przygotować dziecko do radzenia sobie z nimi. Warto wystawiać dziecko na małe próby np. podczas rozgrywania gier planszowych, rywalizacji w sporcie itp. by w bezpiecznej atmosferze mogło przeżyć radość wygranej i gorycz porażki oraz kształtować adekwatne poczucie własnej wartości. - Kształtowanie odporności na sytuacje trudne emocjonalnie
Dziecko nie rodzi się z umiejętnością radzenia sobie z wyzwaniami emocjonalnymi. Są one nieuniknione, dlatego też warto przygotować dziecko do radzenia sobie z nimi. Warto wystawiać dziecko na małe próby np. podczas rozgrywania gier planszowych, rywalizacji w sporcie itp. by w bezpiecznej atmosferze mogło przeżyć radość wygranej i gorycz porażki oraz kształtować adekwatne poczucie własnej wartości.
- Wsparcie w budowaniu właściwych relacji społecznych
Istotne jest wykorzystywanie wszystkich sytuacji szkolnych czy przedszkolnych do kształtowania adekwatnych, opartych na szacunku relacji z rówieśnikami i nauczycielem. Ważne jest, aby dziecko chciało dzielić się z rodzicami i bliskimi osobami swoimi przeżyciami, zarówno tymi przyjemnymi, jak i przykrymi. Nauczyciele mogą to robić na wiele sposobów: poprzez zabawy integracyjne, uczenie współpracy i odpowiedzialności za grupę, modelowanie zachowań, zabawy dramowe itp.
Oczywiście podane wyżej przykłady to tylko niektóre, najbardziej powszechne zalecenia formułowane przez zespoły specjalistów w poradniach psychologiczno – pedagogicznych. W razie wątpliwości czy niejasności dotyczących zapisów w dokumentach, w tym zaleceń do stosowania w placówce, zawsze możemy zwrócić się po pomoc do poradni w dokładniejszym wyjaśnieniu tych dokumentów.